ದಕ್ಷಿಣತುಳುನಾಡಿನ ಬಾಕುಡರಿಂದ ಸರ್ಪಾರಾಧನೆ

ಪ್ರಾಚೀನತುಳುನಾಡಿನ ತೆಂಕಸೆರಗು ಕಾಸರಗೋಡು. ಇಲ್ಲಿ `ಬಾಕುಡ'ರೆಂಬ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಕುಲದೈವ ಸರ್ಪ. ಭೂತಾರಾಧನೆಯ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ ಇವರು ಸರ್ಪಾರಾಧನೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ವಸತಿಗಳ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಪುರಾತನ ನಾಗಬನಗಳಿವೆ. ಇಚ್ಲಾಡಿಯಿಂದ ತಲಪ್ಪಾಡಿವರೆಗಿನ ನೆಲ ಬಾಕುಡರ ಆವಾಸಕೇಂದ್ರ. `ದಿರಡೇರ್' (ದ್ರಾವಿಡರು?) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಇವರು 'ತಾವು ಈ ನೆಲದ ಮೂಲ ನಿವಾಸಿಗಳೆ'ಂದು ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ``ನೆಲದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದರೂ ಸರಿಯೆ; ಮೂರು ಮುಷ್ಟಿ ಮಣ್ಣನ್ನು ತೆಗೆದು 'ಇದು ನಮ್ಮ ನೆಲ' ಎಂದು ದೈವದ ಮುಂದೆ ಪ್ರಮಾಣ ಮಾಡಿ ಹೇಳುವ ಧೈರ್ಯ ನಮಗಿದೆ'' ಎಂದು ದೃಢಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಬೈಲುಕರೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನೆಕಟ್ಟಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾ, ಬೇಸಾಯದ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಕರಿಸುವ - ದುಡಿಯುವ ಇವರನ್ನು 'ಬೈಲ ಬಾಕುಡೆರ್' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಇಚ್ಲಾಡಿಯಿಂದ ತಲಪ್ಪಾಡಿ ವರೆಗೆ ಬಾಕುಡರದು ಒಟ್ಟು ಹದಿನೆಂಟು ಸ್ಥಾನಗಳಿವೆ. ಈ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವತೆಯ ಆರಾಧನೆ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ನಾಗಬನಗಳ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಪಭೂತಾರಾಧನೆ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಕೊಡೆಂಚಿರ್ ಎಂಬಲ್ಲಿನದು 'ಉದಿಪ್ಪು' (ಮೊದಲನೆಯ) ಸ್ಥಾನವಾದರೆ, ಅಡ್ಕ ಎಂಬಲ್ಲಿನದು 'ಕಂತ್'(ಕೊನೆಯ) ಸ್ಥಾನ. ಅತಿ ಪುರಾತನದಲ್ಲಿ ಸರ್ಪಾರಾಧನೆ ಮಾತ್ರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಕುಡರು ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಬಿಲ್ಲಾರೆ, ಕೋಮರಾಯೆ, ಧೂಮಾವತಿ, ಮೈಸಂದಾರ್, ಪಿಲಿಚ್ಚಾಂಡಿ, ಪಂಜುರ್ಳಿ, ಬಬ್ಬರಿಯೆ ಮುಂತಾದ ಇತರ ಭೂತಗಳನ್ನೂ ಉಪದೈವಗಳಾಗಿ ಆರಾಧಿಸತೊಡಗಿದರು.

ಬೆರ್ಮೆರೆ ಸೇವೆ :
ಹೆಂಗಸರು ತಮ್ಮ ಕುಲದೈವವಾದ ನಾಗಬೆರ್ಮರಿಗೆ 'ಬೆರ್ಮೆರೆ ಸೇವೆ' ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ಹರಕೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ಕುಡ್ತೆ ಎಣ್ಣೆ, ಅರ್ಧಸೇರು ಅಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ವೀಳ್ಯದೆಲೆ ಇಷ್ಟನ್ನು ಬೆರ್ಮರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸುವುದೇ 'ಬೆರ್ಮೆರೆ ಸೇವೆ'ಯೆಂಬ ಹರಕೆ. ಸರ್ಪ ದೋಷದಿಂದಾಗಿ ವಿಸರ್ಪ(ಊಜಡಿಠಿ)ರೋಗ ಬರುತ್ತದೆ, ಎನ್ನುವ ಬಾಕುಡರು ಅದರ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಂತಾನಭಾಗ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೂಡ ನಾಗನಿಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಬ್ಬರಿಯನಿಗೆ 'ಬೆಲ್ಲಕಡುಬು' ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬೆಳ್ತಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ ಹುಡಿ, ಬೆಲ್ಲ, ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ಮಿಶ್ರಮಾಡಿ ಅದನ್ನು ಬಾಳೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಿ ಬೈಹುಲ್ಲಿನ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಪಾಕವೇ `ಬೆಲ್ಲಕಡುಬು'.

ಸರ್ಪಕೋಲ :
ನಾಗಾರಾಧನೆ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ಜರುಗುತ್ತದೆ. ಅಗೆಲು, ತಂಬಿಲ, ಆಶ್ಲೇಷಬಲಿ, ಡಕ್ಕೆಬಲಿ, ನಾಗಮಂಡಲ - ಹೀಗೆ. ಆದರೆ ಬಾಕುಡರು ಪಂಜುರ್ಳಿ, ಜುಮಾದಿ ಮುಂತಾದ ಭೂತಗಳನ್ನು ನೇಮ-ಕೋಲಗಳ ಮೂಲಕ ಆರಾಧಿಸುವಂತೆ, ವಿವಿಧ ಸರ್ಪಗಳನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಂತಹ ಸರ್ಪಭೂತಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವವರು ನಲಿಕೆ ಯವರು ಅಥವಾ ಕೋಪಾಳ ಜನಾಂಗದವರು.
ನೇಲ್ಯ ಉಲ್ಲಾಳ್ತಿ (ನಾಗಯಕ್ಷಿ), ಎಲ್ಯ ಉಲ್ಲಾಳ್ತಿ, ಸಂಕಪಾಲೆ, ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪೆ -ಇವು ಬಾಕುಡರು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಆರಾಧಿಸುವ ಸರ್ಪಗಳು. 'ನೇಲ್ಯ ಉಲ್ಲಾಳ್ತಿ' ಮತ್ತು 'ಎಲ್ಯ ಉಲ್ಲಾಳ್ತಿ'ಯರು ಅಕ್ಕತಂಗಿಯರು. ಸಂಕಪಾಲರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳಿವೆ. 'ಕರಿಯ ಸಂಕ ಪಾಲೆ', ಮತ್ತು 'ಬೊಳಿಯ ಸಂಕಪಾಲೆ' ಎಂದು, ಕೊನೆಯದು ಕೃಷ್ಣ ಸರ್ಪ, ಮಂತ್ರಶಕ್ತಿಗೆ ಬಾಗುವ ಉತ್ತಮಜಾತಿಯ ಸರ್ಪವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಸಂಕಪಾಲನಿಗೆ ಏಳುನೂರ ಎಪ್ಪತ್ತೇಳು ಹೆಡೆಗಳೆಂದು ಲೆಕ್ಕ. ಈ ಭೂತದ ಮುಡಿ (ಅಣಿ) ಸಹ ತುಂಬ ದೊಡ್ಡದು. ಇದು ಶಂಕು ಆಕಾರದ ಮುಡಿ. ಮುಡಿಯ ತುಂಬ ಹಾಳೆಯ ಹೆಡೆಗಳನ್ನು ಬಿಗಿದು ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹಾಳೆಗಳನ್ನು ಹೆಡೆಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಅದರ ಮೇಲೆ ಮಸಿಯಿಂದ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಹೆಡೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರವೂ ಭಾರವೂ ಇರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಪಾತ್ರ್ರಿಯು ತಲೆಯಲ್ಲಾಗಲಿ, ಸೊಂಟ ದಲ್ಲಾಗಲಿ ಹೊರುವ ಪದ್ಧತಿಯಿಲ್ಲ. ಭೂತಪಾತ್ರಿಯು ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುವಾಗ, ಎರಡು ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದೆ ಜನರು ನಿಂತುಕೊಂಡು ಪಾತ್ರಿಯ ತಲೆಯ ಮೇಲುಭಾಗಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಮುಡಿ ಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹಿಂದೆಯೇ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾರೆ. ಸರ್ಪಾರಾಧನೆ ಒಂದು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಜರಗುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. ಈ ನಡುವೆ 'ಕುಡಂಗೆರ್' ಎಂಬ (ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೋಡಂಗಿಯಂತಹ) ಎರಡು ಹಾಸ್ಯಪಾತ್ರಗಳ ಸಂಭಾಷಣೆ ಇರುತ್ತದೆ. ನಲಿಕೆಯವರ ಹೆಂಗುಸೊಬ್ಬಳು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆ ಹಾಡುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತರಂತೆ ಪಾತ್ರಗಳೊಡನೆ ಸಂಭಾಷಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಾಳೆ. ಹಾಸ್ಯದ ಅತಿರೇಕ ದಲ್ಲಿ ಕಥೆ ಮುಂದೆ ಹೋಗದಿದ್ದರೆ ಆಗ ಆಕೆ ಸಹಕರಿಸಿ, ಕಥೆಯ ಮುನ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಪೋಷಣೆನೀಡುತ್ತಾಳೆ.

'ಬೆರ್ಮೆರೆ ನಲಿಕೆ'ಯೆಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರುಳ್ಳ ಈ ಕೋಲಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು (ಇವರಿಗೆ ಕಾರ್ನಪ್ಪಾಡರೆಂದು ಹೆಸರು). ಈ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನು 'ನಾಲಜ್ಜಿ ಕಾರ್ನೇರ್'ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ನಲಿಕೆಯ ಕೊನೆಯ ಹಂತ ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪನ ಕೋಲ. ಆಗ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಸಕಡ್ಡಿ ಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಹಾರೆಯಿಂದ ಕೆರೆದು ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪನಿಗೆ ಹೋಗಲು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದಾರಿ ಮಾಡಲಾಗು ತ್ತದೆ. ಗದ್ದೆಯ ನಡುವೆ ಆಳೆತ್ತರದ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಮಾವಿನ ಹಸಿ ಗೆಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹುಗಿದು, ಕೃತಕ ಮರವೊಂದನ್ನು ಮೊದಲೇ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ 'ಕುಕ್ಕಂಬಿಲ' ಎಂದು ಹೆಸರು. ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪವು (ಪಾತ್ರಿಯು) ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಕವುಚಿ ಮಲಗಿ ಹಾವಿನಂತೆ ಹರಿದಾಡುತ್ತಾ ಹೊಟ್ಟೆಯೆಳೆದುಕೊಂಡು ಕುಕ್ಕಂಬಿಲದ ಬಳಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮಂತ್ರವಾದಿ (ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪಾತ್ರಿ) ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತಾನೆ. ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪವು ಅಲ್ಲಿ ಮೌನವಾಗಿ ಬಿದ್ದುಕೊಂಡರೆ ಮಂತ್ರ ವಾದಿಯು ಕೂಡಲೇ ಮಾವಿನ ಸೊಪ್ಪನ್ನು ಅದರ ಮೇಲೆ ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ.
ಆಗ ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪವು ಕೋಪದಿಂದ ಬುಸುಗುಟ್ಟುತ್ತದೆ - ಹೆಡೆಯೆತ್ತುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮುಂದೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಗೆ ಕುಕ್ಕಂಬಿಲದ ಮೇಲೆ ಮಲಗುತ್ತದೆ. ಮಂತ್ರವಾದಿಯೊಬ್ಬ ಸರ್ಪವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುವ ಈ ಕಲ್ಪನೆ ಅದ್ಭುತವೂ ರಮ್ಯವೂ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿಯೂ ಆಗಿದೆ. ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪನಿಗೆ ಹಾಳೆಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಮೂರು ಹೆಡೆಗಳನ್ನು ತಲೆಗೆ ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ.

ಸರ್ಪಕೋಲದ ದಿವಸ, ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕುಟುಂಬಸ್ಥರೆಲ್ಲ `ಪಾಸಿ'ಯಲ್ಲಿ (ನಿಯತಾಹಾರದ ನಿಷ್ಠೆಯಲ್ಲಿ) ಇರಬೇಕು. ಅವರು ಊಟಮಾಡಬಾರದು. ಹಾಲು ಹಾಕದ ಚಾ ಮತ್ತು ಬಾಳೆಹಣ್ಣು ಮಾತ್ರ ಸೇವಿಸಬಹುದು. ಹಸಿಮಡಲಲ್ಲಿ (ಹಸಿ ತೆಂಗಿನ ಗರಿಯಲ್ಲಿ) ಮಲಗಬೇಕು.

ಪಾಡ್ದನದ ಕತೆ :
ಅಣ್ಣಪ್ಪ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣ ದೇವರು ಇದ್ದರು. ಅವರ ಹೆಂಡತಿ ಮುಂಗುಡೆ ದೆಯ್ಯಾರ್. ಆ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಬಹುಕಾಲ ಮಕ್ಕಳಾಗಲಿಲ್ಲ. ಮುಂಗುಡೆದೆಯ್ಯಾರು ನನ್ನಂಥ ಹೆಂಗಸರು ತಿಂಗಳು ತಿಂಗಳು (ಮುಟ್ಟು) ಮೀಯುತ್ತಾರೆ. ಬಸುರಿಯಾಗಿ ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೆರುತ್ತಾರೆ. ನಾನು ಮೀಯುವುದು ಮೀನು ಮಿಂದ ಹಾಗೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ ಎಂದು ದುಃಖಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆಯ ದುಃಖ ದೇವರಿಗೆ ಕೇಳಿಸಿರಬೇಕು. ಆಗಲೇ ಆಕೆ ಹೊರಗು (ರಜಸ್ವಲೆ) ಆದಳು. ನಾಲ್ಕನೆ ದಿನ ಎಣ್ಣೆ, ಅರಸಿನ ಹುಡಿ, ಸೀಗೆ ಹುಡಿ, ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೊಳೆಗೆ ಮೀಯಲು ಹೋದಳು. ಅಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ 'ಅಯ್ಯೋ' ಎಂದು ದುಃಖಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ಅಕ್ಕಿ, ವೀಳ್ಯದೆಲೆ, ಅಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಂದು ಕೊಡಿಯೆಲೆ (ಬಾಳೆಲೆ)ಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಹರಕೆಯಾಗಿ ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿ ನೀರ ಮೇಲೆ ತೇಲಿಬಿಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆಗೇನೋ ಶುಭಲಕ್ಷಣ ಕಂಡಿತು. ಸಂತೋಷದಿಂದ ಮಿಂದು ಬರುತ್ತಾಳೆ. ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು ಆಕೆ ಹೊರಗು (ಮುಟ್ಟು) ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಬಸುರಿಯಾದ ಸುದ್ದಿ ಊರು ಹರಡಿತು. ಏಳನೆಯ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸೊಸೆಗೆ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಬಯಕೆ, ಬಾಯಿಯ ಆಸೆ ತೀರಿಸಬೇಕೆಂದು ಅತ್ತೆ ಭಾವಿಸಿದಳು. ಕಡುಬುಸಮ್ಮಾನ, ಸಿಹಿಹೊದಳಿನ ಸಮ್ಮಾನಗಳಾದುವು. ಹತ್ತನೆಯ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಬೇನೆ ಸುರುವಾಯಿತು. ಒಂದು ಬೇನೆ ಬಂದಾಗ ಒಂದು ಮಾಲೆ ಹಾವಿನ ತತ್ತಿಗಳು, ಎರಡನೆ ಬೇನೆ ಬಂದಾಗ ಎರಡು ಮಾಲೆ ತತ್ತಿಗಳು, ಮೂರನೆ ಬೇನೆ ಬಂದಾಗ ಮೂರು ಮಾಲೆ ತತ್ತಿಗಳು - ಹೀಗೆಯೇ ತತ್ತಿಗಳನ್ನಿಡುತ್ತಾ ಹೋದಳು. ಆರನೆಯ ಬೇನೆಯಲ್ಲಿ ಅರುವತ್ತಾರು ಕೋಟಿ ಹೆಡೆಯ 'ಬೊಳಿಯ ಸಂಕಪಾಳೆ' ಎಂಬ ಸರ್ಪ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಏಳನೆಯ ಬೇನೆಯಲ್ಲಿ ಎಪ್ಪತ್ತೇಳು ಕೋಟಿ ಹೆಡೆಯುಳ್ಳ `ಕರಿಯ ಸಂಕಪಾಳೆ' (ಕಾಳಿಂಗಸರ್ಪ) ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ನಾರಾಯಣ ದೇವರು ಕರಿಯ ಸಂಕಪಾಳನನ್ನು ಕರೆದು ನೀನು ಭೂಲೋಕ, ಪಾತಾಳಲೋಕಗಳ ಅಧಿಪತಿಯಾಗಿ ನಾಗರಾಜನೆಂದು ಖ್ಯಾತಿಯಿಂದ ಜೀವಿಸು'' ಎಂದು ಹರಸುತ್ತಾರೆ.

ಒಂದು ದಿನ ಕರಿಯ ಸಂಕಪಾಳನು ಪಾತಾಳದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ತಲೆಯೆತ್ತಿ ನನಗೆ ಬೇಕಾದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಲ್ಲಿರಬಹುದು'' ಎಂದು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಗೆ ಕೊಡೆಂಚಿರ್ನಲ್ಲಿರುವ 'ಪಳ್ಳಿತೋಕುರು ಬಾಕುಡ್ತಿ' ಕಾಣಿಸುತ್ತಾಳೆ. (ಆಕೆಯ ಹುಟ್ಟೂರು ಸಾರ್ಯ, 'ನೇಲ್ಯ ಸಂಕರಮೆ' ಮತ್ತು `ಎಲ್ಯ ಸಂಕರಮೆ' ಎಂಬವರು ಆಕೆಯ ಸಹೋದರರು.)
ಕಾಳಿಂಗಸರ್ಪ ಅಥವಾ ಕರಿಯ ಸಂಕಪಾಳನು `'ಹೆದರಬೇಡ, ನನ್ನನ್ನು ನಂಬು, ಕೋಲ ನಡೆಸಿ ನನ್ನ ಆರಾಧನೆ ಮಾಡು'' ಎನ್ನತ್ತಾನೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಆಕೆ 'ಕೊಡೆಂಚಿರ್' ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಕಟ್ಟಿಸಿ ಕಾಳಿಂಗಸರ್ಪವನ್ನು ಆರಾಧನೆ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ.

ಅಂದಿನಿಂದ ಬಾಕುಡರಲ್ಲಿ ಸರ್ಪಾರಾಧನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ರೂಢಿಗೆ ಬಂತು. ಬಾಕುಡತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮುಂದಿನ ಕತೆ ಪಾಡ್ದನದಲ್ಲಿ ಹೀಗಿದೆ: ಒಮ್ಮೆ ಆಕೆ ಚಾಪೆ ಹೆಣೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಸರ್ಪದ ಹೆಡೆಯಾಕಾರ ಬರತೊಡಗಿತಂತೆ. ಎಷ್ಟೆಷ್ಟು ಸರಿಯಾಗಿ ಹೆಣೆದರೂ, ಹೆಡೆಯ ಆಕಾರವನ್ನು ಇಲ್ಲದೆ ಮಾಡಲು ಆಕೆಯಿಂದ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಆಕೆಗೆ ದುಃಖ ಬಂತು. ಮಾರಲು ಹೋದರೆ ಅಂಥಾ ಚಾಪೆಯನ್ನು ಯಾರೂ ತೆಕ್ಕೊಳ್ಳುವವರೇ ಇಲ್ಲ. ಕೊನೆಗೆ ಆಕೆ ಉರ್ಮಿಹೊಳೆಗೆ ಬರುತ್ತಾಳೆ. 'ದೇವರೇ, ನನ್ನನ್ನು ಮಾಯಕ ಮಾಡಿ' ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾಳೆ. ದೇವರು ಆಕೆಯನ್ನು ಮಾಯಕಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ನಾಗಾರಾಧನೆ ಅತಿಪುರಾತನವಾದ ಒಂದು ಆರಾಧನಸಂಪ್ರದಾಯ. ಇದು ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ನಮ್ಮ ಜನರಲ್ಲಿ ರೂಢಿಯಿತ್ತು. ಮನುಷ್ಯನ ಬದುಕಿಗೆ ಮೊದಲ ಭಯ ಹಾವಿನದು. ಅದಕ್ಕೆ ಸರ್ಪಾರಾಧನೆ. ಮೃಗಗಳು ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಭಯ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಮಾನವನು ಪಿಲಿಚ್ಚಾಂಡಿ, ಪಂಜುರ್ಳಿ, ಮುಂತಾದ ದೈವಗಳನ್ನು ಆರಾಧಿಸತೊಡಗಿದ. ಮುಂದೆ ವೀರಾರಾಧನೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ತುಳು ನಾಡಿನ ಅನೇಕ ವೀರಪುರುಷರು, ಸಾಹಸಿಗಳು ಆರಾಧನೆಯ ದೈವಗಳಾಗಿ ಭಕ್ತರಿಂದ ಮಾನ್ಯತೆಪಡೆದರು.

ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ಐದನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಅರಸರು ನಾಗಾರಾಧನೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹನೀಡಿದುದಾಗಿ ಚರಿತ್ರೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ.
.

ಆರ್ಯಸಂಪ್ರದಾಯದ ನಾಗಾರಾಧನೆ :
ಚತುರ್ವರ್ಣಗಳಿಂದ ರಂಗೋಲಿ ಬರೆದು ಅದರಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟನಾಗರನ್ನು ವೈದಿಕ ಮಂತ್ರಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಆವಾಹಿಸಿ, ಆ ನಾಗರಿಗೆ ಅನ್ನದ ಬಲಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಿ, ಪೂಜಿಸುವುದು ಆರ್ಯಸಂಪ್ರದಾಯ. ಇದಕ್ಕೆ 'ಆಶ್ಲೇಷಾಬಲಿ'ಯೆಂದು ಹೆಸರು. ಜಾತಕ ದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ಕುಜರಾಹುಗ್ರಹದೋಷಪರಿಹಾರ, ಸಂತಾನಲಾಭ, ಸರ್ಪದೋಷ ನಿವಾರಣೆ ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಆಸ್ತಿಕರು ಪುರೋಹಿತರನ್ನು ಕರೆಸಿ ಅವರ ಮೂಲಕ `ಆಶ್ಲೇಷಾಬಲಿ'ಯೆಂಬ ಈ ವೈದಿಕಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು, ಆಶ್ಲೇಷಾನಕ್ಷತ್ರದ ದಿವಸ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ.

ಪುರಾತನ ಕುಂಬಳೆಸೀಮೆಯಲ್ಲಿ, ಅತಿಪುರಾತನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆದಿನಿವಾಸಿಗಳದ್ದೇ ಒಂದು ಆಧಿಪತ್ಯ ಇತ್ತು. ಇವರಲ್ಲಿ ಮಾಯ್ಲರು, ಬಡಜರು ಮತ್ತು ಮುಗರರು ಮುಖ್ಯರು. ಮಾಯ್ಲರು ಮಧೂರು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿಯೂ, ಮುಗರರು ಮತ್ತು ಬಾಕುಡರು ಮೊಗರಾಲು ಪುತ್ತೂರಿನಲ್ಲೂ ವಾಸ್ತವ್ಯವಿದ್ದರು. ಮುಗರ ಮತ್ತು ಬಡಜರೊಳಗೆ ವಿವಾಹಬಾಂಧವ್ಯ ಏರ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು.

ಮೊಗರಾಲು ಪುತ್ತೂರಿನಲ್ಲಿ ಮುಗರರು ಮತ್ತು ಬಾಕುಡರು ನೆಲಸಿದ್ದ ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಜಾಗವನ್ನು ಕೃಷಿಭೂಮಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಕುಂಬಳೆ ಜಯಸಿಂಹನು (ಕ್ರಿ.ಶ. 10-11ನೇ ನೇ ಶತಮಾನ) ಮೇಚಬ್ಬರಿಸಿಗೆ ದಾನನೀಡಿದನೆಂದು ತಳಂಗೆರೆ ಶಾಸನದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ತಳಂಗೆರೆಯಿಂದ ತಲಪಾಡಿ ವರೆಗಿನ ಕರಾವಳಿಯ ನೆಲವನ್ನು 'ಪಡ್ಡೆಯಿ' (ಪಶ್ಚಿಮ) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಧೂಮಾವತಿಗೆ ಪಡ್ಡೆಯಿ ಧೂಮಾವತಿಯೆಂದು ಹೆಸರು. ಪಡ್ಡೆಯಿ ನೆಲದಲ್ಲೇ ನಾಗಾರಾಧನೆಯೂ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ.

[`ನಾಗದರ್ಶನ' ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ; `ತುಳು ನಡೆನುಡಿ', ಪುಣಿಂಚತ್ತಾಯ ಲೇಖನ ಸಂಕಲನ, 1998 -ಇದರಲ್ಲಿ `ದಕ್ಷಿಣ ತುಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸರ್ಪಾರಾಧನೆ' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪುನರ್ಮುದ್ರಿತ]

ಒಂದು ಗ್ರಾಮದ ಜಾನಪದ ಸಂಗ್ರಹ ಯೋಜನೆ

ಒಂದು ಗ್ರಾಮದ ಜಾನಪದ ಸಂಗ್ರಹ ಎಂಬ ಯೋಜನೆಗಾಗಿ ನಾನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡ ಗ್ರಾಮವು ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೆಟ್ಟಣಿಗೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ವಿದ್ಯುತ್ ಸೌಲಭ್ಯ, ಬಸ್ಸುಗಳ ಸೌಕರ್ಯ, ಸಿನೆಮಾ, ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ಇತ್ಯಾದಿ ಮನೋರಂಜನೆಗಳು ಇಂತಹ ಯಾವುದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಲ್ಲದ ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ದಟ್ಟ ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹರಡಿರಬಹುದು ಎಂಬ ಊಹೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಈ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡೆ. ನನ್ನ ಊಹೆ ಸುಳ್ಳಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಲುವತ್ತೊಂಬತ್ತು ಆಡಿಯೋ ಕ್ಯಾಸೆಟ್ಟು ಮತ್ತು ಒಂದು ವೀಡಿಯೋ ಕ್ಯಾಸೆಟ್ಟು ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟು ಐವತ್ತು ಕ್ಯಾಸೆಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಗ್ರಾಮದ ಜನಪದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವ ಮೂಲಕ ಯೋಜನೆಯು ಸಾರ್ಥಕತೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ನನ್ನ ಆಶಯ.
ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಜರಗುವ ಜಾಂಬ್ರಿಯ ಗುಹಾ ಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಕುಳದಪಾರೆಯ ಒತ್ತೆಕೋಲ ಈ ಗ್ರಾಮದ ಅಪೂರ್ವ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು. ಹಾಗೆಯೇ ಶ್ರೀ ಕಲ್ಲಗ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ರಾಯರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಂಪ್ರತಿ ಜರಗುವ ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ ಕೋಲ - ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ವೀಡಿಯೋ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.
ನೆಟ್ಟಣಿಗೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಜಾಂಬ್ರಿ ಗುಹೆ, ಕುಳದಪಾರೆ ಒತ್ತೆಕೋಲ ಇವುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಗ್ರಾಮದ ಅನುಭವಸ್ಥರನ್ನು ಸಂದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ಅವರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಿಯೋ ಕ್ಯಾಸೆಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೂರು ಸಂಭವಸ್ಥ ವೈದ್ಯರಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಿಸಿ ಅವರು ಹೇಳಿದ ಔಷಧಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತೇನೆ. ಗೃಹ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಜನಪದ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.
ನಲಿಕೆಯವನೊಬ್ಬ ಭೂತದ ನುಡಿಗಳನ್ನು ಪರತಿಯೊಬ್ಬಳು ಪಗ್ರ್ಬಾಸೆ(Secret Language) ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಮೈಕುಗಳ ಹಾವಳಿಯಿಂದಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಮೇರ ಹರಿಜನರ ಮದುವೆ (ಕನ್ಯೋಪದೇಶದ) ಹಾಡನ್ನು ಜಾನಪದ ವೈದ್ಯೆಯೊಬ್ಬಳು ಒದಗಿಸಿದ್ದಾಳೆ.
ಇದಲ್ಲದೆ ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರವಾಗಿ ದೊರಕಿದ ಒಗಟುಗಳನ್ನು ಮಕ್ಕಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಮಕ್ಕಳ ಆಟದ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಅಜ್ಜಿ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುತ್ತೇನೆ.
ಈ ಯೋಜನೆಯ ನೆರಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ದಾಖಲೆಗಳೆಂದರೆ ನೇಜಿ ಹಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ನೇಜಿ ಪಾಡ್ದನಗಳು ಒಟ್ಟು 23 ನೇಜಿ ಹಾಡುಗಳು. (ಅನುಬಂಧ 1 ನೋಡಿರಿ)
26 ನೇಜಿ ಪಾಡ್ದನಗಳು (ಅನುಬಂಧ 2 ನೋಡಿರಿ)
14 ಭೂತ ಪಾಡ್ದನಗಳು (ಅನುಬಂಧ 3 ನೋಡಿರಿ)
10 ಕುಣಿತದ ಹಾಡುಗಳು (ಅನುಬಂಧ 4 ನೋಡಿರಿ) (Folk Dance Songs) ಸಹ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದೆ.
ಕೊಲ್ಲೂರ ಮೂಕಾಂಬಿ, ಕಚ್ಚಿರ ಮಲ್ಲ ಮಾಲೋದಿ, ಮಾದಿಪಪರ್ೊತಿ, ರುಕ್ಮಿಣಿ ಗೋಪಾಲೆ, ದೇವಪೂಂಜೆ, ಜಾಯಿಲೆ ಬಂಗೇರೆ ಅಥವಾ ಚೆಪ್ಪೋಳಿ ಬಂಗೇರ್, ಜೇವುಳ್ಳ ಮಾಣಿಕೊ ಮುಂತಾದ ಪಾಡ್ದನಗಳ ಒಂದೆರಡು ಪಾಠಾಂತರಗಳಾದರೂ ಇವುಗಳೊಳಗಿನ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆ ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.
ಅನೇಕ ಪಾಡ್ದನಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಆಯಾ ವಕ್ತೃಗಳ ಬಾಯಿಯಿಂದಲೇ ಹೇಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪಾಡ್ದನದಲ್ಲಿ ಮರೆತು ಹೋದ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳು ವಾಕ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಹ ಇಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯಾದ ಸಂದರ್ಭಗಳೂ ಇವೆ.
ವಿಷಾದದ ಅಂಶವೆಂದರೆ, ಈ ಗ್ರಾಮದ ಜನರು ಕೆಲವೊಂದು ಭೂತ ಪಾಡ್ದನಗಳನ್ನು ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಹಾಡಲು ಹೆದರುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ಪಾಡ್ದನದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಂಧಿಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನಾದರೂ ಅವರು ಹೇಳದೆ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲ ಸಂಧಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ ಹೇಳಬಾರದು ಎಂಬ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಮಾತನ್ನು ಒಬ್ಬಾಕೆ ನನ್ನೊಡನೆ ಹೇಳಿದ್ದಾಳೆ.
ನಾನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿದ ವಕ್ತೃಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರೂ ಐವತ್ತರ ಗಡಿಯನ್ನು ಮೀರಿದವರು. ಕೆಲವರಂತೂ ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರು. ಈಗ ಇವುಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೈದೋ ಹತ್ತೋ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇವೆಲ್ಲ ಕಿವಿಮರೆಯಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಹೊಸ ಜನಾಂಗದ ಯುವಕ ಯುವತಿಯರಿಗೆ ಇವುಗಳ ಪರಿಚಯವೇ ಇಲ್ಲ ಎಂಬ ಸ್ಥಿತಿ ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದೆ.
ನನ್ನ ಅನುಭವದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ವಕ್ತೃಗಳೂ ತಂತಮ್ಮ ಬಡತನ ಹಾಗೂ ಹೊಟ್ಟೆಪಾಡಿನ ದುಡಿತಗಳಿಂದಾಗಿ ತುಂಬಾ ಬಿಜಿಯಾದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಬೇಟೆ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಸ್ಸು ಸೌಕರ್ಯ ಇಲ್ಲದ ಬೆಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರ ದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಅನೇಕಶಃ ನಾನು ವ್ಯರ್ಥ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಸಂದರ್ಭಗಳೂ ಒದಗಿದೆ.
ಜಾಂಬ್ರಿ ಗುಹೆಯ ಯಾತ್ರಿಕರು ತಮ್ಮ ಹೊರ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೇಳುದಲ್ಲದೆ ಗುಹೆಯೊಳಗಿನ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತೆದಾರರ ಪರಸ್ಪರ ವೈಮನಸ್ಯದಿಂದಾಗಿ ನೆಟ್ಟಣಿಗೆ ದೇವಾಲಯದ ಜಾತ್ರೆಯ ಪೂರ್ಣ ಸೊಬಗನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.
ಕುಳದಪಾರೆ ಒತ್ತೆಕೋಲ ಅದ್ಭುತವಾಗಿತ್ತು. ನೂರಾರು ಸೂಟೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಭಂಡಾರ ಬರುವ ಸೊಬಗು, ಸುಮಾರು 25 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಿಗೆ ರಾಶಿ, ಒಂದಾಳು ಎತ್ತರದ ಕೆಂಡದ ರಾಶಿ, ಬೆಳ್ಚಪ್ಪಾಡರು, ಕೆಂಡದ ಮೇಲೆ ಹಾರುವ ಭೂತಪಾತ್ರಿ ಕೆಂಡದ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಎಲ್ಲ ದೃಶ್ಯಗಳು ಉಳಿದೆಡೆಗಿಂತ ವಿಶೇಷವಾದುದು.

ಒಂದು ಗ್ರಾಮದ ಸಮಗ್ರ ಜಾನಪದ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಉಡುಪಿಯ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಂಗಕಲೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಫೆಲೋಶಿಪ್ ಲಭಿಸಿದೆ.

ಅನುಬಂಧ - 1
ನೇಜಿ ಹಾಡುಗಳು (Plantation Songs)

1. ಪೋಯಮ್ಮ ಜೇವು
2. ಕೇಪ್ಳಮ್ಮ ಗುಂಡಿಟ್
3. ಗಿರಿಜೆ ಮಗಲ್
4. ಕೋರಿತಕಟ್ಟ
5. ರಾವೊ ರಾವು ಕೊರೆಂಗು
6. ಬಂಗೇರೆಂಕುಲು
7. ನಿರೆಯಿಂಡ್ ಮೀನ್
8. ಪಕ್ಕಿಗುಲಪ್ಪಾ ಪಕ್ಕಿಗುಲು
9. ಗೋವಿಂದ ಬದನೆ
10. ಕೋಟೆದ ಕನಡೆರ್
11. ಲೆತ್ತು ಪಣ್ ಮೆಚ್ಚು
12. ಅಡಾತೆನೇನ್ ಅಡಾಯೆ
13. ಮಾಲ್ಂಡ್ ಮರ
14. ಬಾಲೆ ಬಂಗೆರ್
15. ಟ್ರುವೇಲೆ ಚಾಳೆಪೊಲಿಯೆ
16. ಗುಲಾಬಿ ಪೂ
17. ಬಾವೆರೆ
18. ಹೀಜೋ ಮಂಜಟಿಗೋಣ
19. ಓಬೇಲೆ ಪದೊ
20. ಆಲೇಲೆ ಪದೊ (ಕೋಟಿ ಚೆನ್ನಯರ ಕತೆ)
21. ದಾರಣೆ
22. ದಾರಮ್ಮ
23. ಗಿಳಿರಾಯೆ
ಅನುಬಂಧ - 2
ನೇಜಿ ತೆಗೆಯುವಾಗ ಹೇಳುವ ಹಾಡುಗಳು

1. ಏಕಜೇರ್
2. ಜಾಯೆಲೆ ಬಂಗೇರೆ
3. ನಾಗಸಿರಿ ಕನ್ಯಕೆ
4. ಮಾದಿ ಪರ್ಪೊತಿ
5. ಅಣ್ಣೆ ಮೆಗ್ಯೆ
6. ಅಪೀನಿ ಬಂಗಾರ್
7. ಸಿದ್ದುಳ್ಳ ರಾಯೆರ್
8. ಕುಂಞಿದೆತ್ತಿ
9. ಜೇವುಳ್ಳ ಮಾಣಿಕೊ
10. ಮದನಕ್ಕ
11. ತಿಮ್ಮು ಪೊಣ್ಣು
12. ಸಾವಿರತ್ತೊಂಜಿ ಗಿಳಿಕುಳು
13. ಏಳು ಸಿರಿಕುಳು
14. ಮಂಙಣೆ
15. ಸೊನ್ನೆಳ್ಳ ಪಾರ್ವತಿ
16. ದೇವೆರೆ ಮದಿಮಾಯೆ
17. ಆನೆ ಮಾವುತೆ
18. ಸಿತ್ತರೆಂಜಾಳ ಮಿತ್ತರೆಂಜಾಳ ಬೂಡುದ ಕತೆ
19. ಕಚ್ಚಿರ ಮಲ್ಲ ಮಾಲೋಜಿ
20. ಬಾಕುಡ್ತಿ
21. ದೇವು ಪೂಂಜೆ
22. ರುಕ್ಮಿಣಿ ಗೋಪಾಲೆ
23. ಎರುಪಾರ್ತನೊ
24. ದಾಸಯ್ಯ ಪಾರ್ತನೊ
25. ಗೋಪಾಲ ದೇವೆರ್
26. ಚಿಪ್ಪೋಳಿ ಬಂಗೆರ್

ಅನುಬಂಧ - 3
ಭೂತ ಪಾಡ್ದನಗಳು

1. ದೇವರೆ ಗುಳಿಗೆ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
2. ಕೊರತ್ತಿ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
3. ಕಲ್ಲುರ್ಟಿ ಕಲ್ಕುಡ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
4. ಧೂಮಾವತಿ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
5. ಕೊರಗ ತನಿಯ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
6. ಒರ್ನರೆ ಪಂಜುರ್ಲಿ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
7. ಕೊಲ್ಲೂರ ಮೂಕಾಂಬಿಗುಳಿಗ(ನಲಿಕೆಯವರದು)
8. ಅಣ್ಣಪ್ಪ ಪಂಜುರ್ಲಿ(ನಲಿಕೆಯವರದು)
9. ಪಿಲಿಬೂತೊ (ಪರವರದು)
10. ಬೀರಣಾಳ್ವ (ಪರವರದು)
11. ಜಾವತೆ (ಪರವರದು)
12. ಜುಮಾದಿ (ಪರವರದು)
13. ಮಾಣಿಬಾಲೆ (ಪರವರದು)
14. ಚಂಬರಂತಾಯ (ಪರವರದು)

ಅನುಬಂಧ - 4
ಕುಣಿತದ ಹಾಡುಗಳು

1. ಆಟಿಕಳೆಂಜ (ನಲಿಕೆಯವರದು)
2. ಕನ್ಯಾಪು (ನಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಪರವರದು)
3.ಮಾಯಿಲ ದಿಕ್ಕ (ಮೇಗ್ಗೇರ್ಲು)
4. ಪೂ (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)
5. ಚೆನ್ನು (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)
6. ಮಾಣಿನಾಗೆರ್ (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)
7. ಬೈರಿ (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)
8. ತಾಲಿಮೇರೆ (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)
9. ಕೋಟಿ ಬೈದ್ಯೆರ್ (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)
10. ಬಂಗಾರ್ತ ಒಡಿಲೆ (ಮೊಗ್ಗೇರ್ಲು)

ಕೇರಳದ `ತೆಯ್ಯಂ'ಗಳು ಮತ್ತು ತುಳುನಾಡಿನ `ದೆಯ್ಯೊಂ'ಕುಳು

`ತೆಯ್ಯಂ' ಎಂಬುದು `ದೈವ' ಪದದ ದ್ರಾವಿಡೀಕೃತ ರೂಪ. ಅದನ್ನೇ ತುಳು ವಿನಲ್ಲಿ `ದೆಯ್ಯ' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ತುಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಈಯೆರಡು ರೂಪಗಳ ಆರಾಧನೆಯೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಜರಗುತ್ತದೆ.

`ದೆಯ್ಯೊ'ಗಳಿಗೆ ಭೂತವೆಂಬ ಹೆಸರು ಅನಂತರ ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದದ್ದು. ಭೂತಗಳು ತಮ್ಮ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು `ದೆಯ್ಯೊ' ಎಂದೇ ಕರೆದುಕೊಂಡಿವೆಯಲ್ಲದೆ, ಭೂತವೆಂದು ಹೆಸರಿಸಿಕೊಂಡದ್ದಿಲ್ಲ.

`ಭೂತ' ಎಂದರೆ ಪಂಚಭೂತಗಳು, ಜೀವಜಾಲ, ಪಿಶಾಚಗಣ ಎಂದೆಲ್ಲ ಅರ್ಥ ಗಳಿವೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಸತ್ಯ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. ನಮ್ಮ ಜನಪದರೂ ಭೂತವನ್ನು ಸತ್ಯೊ, ಮಾಯೆ ಎಂದೆಲ್ಲ ಸಂಬೋಧಿಸುವುದು ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯ.

ಶಿವನ ತಾಮಸೀಶಕ್ತಿಯ ಗಣವನ್ನು ಭೂತಗಣವೆಂದು ಕರೆಯುವುದೂ ಇದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಶಿವನು `ಭೂತೇಶ'ನೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಇಂತಹ ತಾಮಸೀಶಕ್ತಿಯ ಗಣಗಳು ಭೂಮಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿವೆ ಎನ್ನುವುದು ಆರ್ಯರ ಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿತ್ತು. ವೈದಿಕರು ತಮ್ಮ ನಿತ್ಯಕರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು ಈ ಭೂತಗಳಿಗೆ ವಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ದ್ರಾವಿಡರ ಆರಾಧನಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಅವರ ಬದುಕಿಗೆ ಒಂದು ಹೊಸ ತಿರುವನ್ನು ಕೊಟ್ಟುವು. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದವರೂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿಯೇ ಭೂತವನ್ನು ಆರಾಧಿಸ ತೊಡಗಿದರು. ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟದೇವತೆಯನ್ನು ವಿಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಆವಾಹನ ಗೊಳಿಸಿ ಅರ್ಚಿಸುವುದು ವೈದಿಕವಿಧಿಯಾದರೆ, ಇಷ್ಟದೇವತೆಯನ್ನು ಮನುಷ್ಯಶರೀರದಲ್ಲಿ ಆವೇಶಗೊಳಿಸಿ ಪೂಜಿಸು ವುದು ದ್ರಾವಿಡಸಂಪ್ರದಾಯ. ಈ ಎರಡು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳೂ ಭೂತಾರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ವಾಗಿವೆ. ಕಾಸರಗೋಡು ಪ್ರದೇಶದ ಕೆಲವೊಂದು ಭೂತ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಭೂತಗಳ ಕಂಚಿನ ವಿಗ್ರಹಗಳಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಾಗಮವಿಧಿ ಪ್ರಕಾರ ನಿತ್ಯ ನೈವೇದ್ಯಸಮರ್ಪಣೆ ಹಾಗೂ ವರ್ಷಾ ವಧಿ ಉತ್ಸವವೂ ಜೊತೆಗೆ ಭೂತಗಳ ನೇಮವೂ ಜರಗುತ್ತಿವೆ. ಉತ್ತರ ಮಲಬಾರು ಹಾಗೂ ತುಳುನಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳೇ ಭೂತಾರಾಧನೆಯ ಮುಖ್ಯಕೇಂದ್ರಗಳು.
ಆದಿಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಭೂತಗಳನ್ನೂ ಶೈವಾಂಶವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕೇರಳದಲ್ಲಾಗಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಾಗಲಿ, ಭೂತಗಳ ವೈಷ್ಣವಾಂಶ ಕಲ್ಪನೆ ಅನಂತರ ಬಂದುದು. ಕುಂಬಳೆಸೀಮೆಯ ಅರಸುದೈವವಾಗಿರುವ ಉಳ್ಳಾಕುಳು ದೆಯ್ಯೊಗಳು ವೈಷ್ಣವಾಂಶದಂತೆ ಕಂಡುಬಂದರೂ, ಇಲ್ಲಿಯ ಪುರಾತನ ಅರ್ಚನಪದ್ಧತಿ ಪ್ರಕಾರ, ಸ್ಥಳೀಯಭೂತದ ಗುಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಶೈವಾಂಶವಾಗಿಯೇ ಆರಾಧನೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಆಗಮೋಕ್ತ ವಿಧಿಪ್ರಕಾರ `ಕಿರಾತರುದ್ರ' ಎಂಬುದು ಇಲ್ಲಿಯ ಮೂಲಮಂತ್ರವಾದರೆ ಭೂತಗಳ ನುಡಿಗಟ್ಟು ವೈಷ್ಣವಾಂಶಕ್ಕೆ ಪರವಾಗಿದೆ.

ಕೇರಳದಲ್ಲಿಯೂ ಅತಿಪುರಾತನ ತೆಯ್ಯಗಳೆಲ್ಲವೂ ಶೈವಾಂಶಕವಾಗಿದ್ದುವು. ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ. 15ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಬಳಿಕವೇ ವಿಷ್ಣುಮೂರ್ತಿಯಂಥಾ ತೆಯ್ಯಗಳು ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಬಂದುವೆಂದು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ.

ತುಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ದೆಯ್ಯೊಗಳ ಆರಾಧನೆ ಬಹಳ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು. ಆದಿ ದ್ರಾವಿಡರು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟದೇವತೆಗಳನ್ನು ಯಾವುದಾದರೂ ಮರದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಶಿಲಾ ಸಂಕೇತದಲ್ಲಿ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಚೀನ ತುಳುನಾಡಿನ ಗುಡ್ಡಗಾಡಿನ ತುಳುವ ಜನರು ಇಂದಿಗೂ ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವತೆಗಳನ್ನು ಶಿಲಾಸಂಕೇತದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಿ ಬಲಿ ಅರ್ಪಿಸುವು ದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಬಳಿಕ ಗುಂಪಿನ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿಗೆ `ಒಸೆಯೊ' ಅಥವಾ `ದರ್ಸನೊ' (ಆವೇಶ) ಬರುತ್ತದೆ. ಆತ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದ ಕುಟುಂಬಿಕರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಹರಸುತ್ತಾನೆ. ಗುಂಪಿನ ನ್ಯಾಯವಿವಾದಗಳನ್ನು ತೀರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇವರು ಕೊರತ್ತಿ, ಪೊಟ್ಟೆ ಮುಂತಾದ ತಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ಇಷ್ಟದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ಇದೇ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಕೋಲ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ ಬಯಲುಸೀಮೆಯ ಮೇರ ವರ್ಗದವರಲ್ಲಿ ಕೋಲಗಳ ಆಚರಣೆಯಿದೆ. ಮೇರರು ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರಾದ `ಮೇರ'ರ ಅಥವಾ `ಮೊಗೇರ'ರ ಕೋಲವನ್ನೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಪಂಜುರ್ಳಿ, ಗುಳಿಗ ಮುಂತಾದ ಪುರಾತನ `ದೆಯ್ಯೊ'ಗಳನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವುದಿದೆ. ಕೋಪಾಳ (ನಲ್ಕೆದಾಯ ಅಥವಾ ಅಜಲಾಯ) ವರ್ಗದವರು ಈ ಕೋಲಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವೆಡೆ ಮೂಕಾಂಬಿಗುಳಿಗನ ಆರಾಧನೆಯೂ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ.

ಮದುವೆಯ ದಿವಸ `ಮೇರರ ಕೋಲ' ಜರಗಿಸುವುದು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ದಿಬ್ಬಣ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ವರನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪೆರ್ನಳೆ (ಅಣ್ಣ), ಮಾಣ್ಯಳೆ (ತಮ್ಮ) ಮತ್ತು ಕಳಳೆ (ಭಾವ) ಈ ಮೂವರ ಕೋಲವನ್ನೂ, ವಧುವಿನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಊಟ ಮುಗಿದು ದಿಬ್ಬಣ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಮೊದಲು ಕುಂಞಿಮಾಣಿಕೊ (ತಂಗಿ) ಕೋಲವನ್ನೂ ಜರಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಧುವು ಕಟ್ಟಲಿರುವ ಕರಿಮಣಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಕುಂಞಿಮಾಣಿಕೊ ಭೂತವು ಧರಿಸಿ, ಅನಂತರ ವಧುವಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸುವುದು ಪದ್ಧತಿ. ಈ ಕೋಲವು ಪುರಾತನವಾದುದೆಂದು ಅದರ ಆಚರಣೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದಲೇ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣಗಾರಿಕೆಗೆ ಅಕ್ಕಿಹುಡಿ ಮತ್ತು ಅರಸಿನವನ್ನು ಮಿಶ್ರಮಾಡಿ ಕಲಸಿ ಮುಖಕ್ಕೆ ಹಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ತೆಂಗಿನ ಸಿರಿ(ಎಳೆಯ ಗರಿ)ಯ ಬಳಕೆ ಇಲ್ಲ. ಬಿಳಿಯ ಬಟ್ಟೆಯೇ ಉಡುಗೆ. ತಲೆಗೆ ಹಾಳೆಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಒಂದು ಸರಳವಾದ ಮುಡಿ (ಟೊಪ್ಪಿಗೆ). ಬಿದಿರಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಬಿಲ್ಲುಬಾಣವನ್ನು ಮಾಣ್ಯಳೆ ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮರದ ಹಿಡಿಯುಳ್ಳ `ಒಡ್ಕತ್ತಿ'ಯೆಂಬ ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧವನ್ನು ಪೆರ್ನಳೆ ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಗಂಡು ದೆಯ್ಯೊಗಳು ಎದೆ, ಭುಜಗಳ ಮೇಲೆ `ಬಿರ್ಮಣ ನೂಲು' (ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನೂಲು - ಜನಿವಾರ) ಎಂಬು ದನ್ನು ಎದುರುಬದುರಾಗಿ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಬಾರಣೆಗೆ ಹುರಿದ ಕುಚ್ಚಲಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಗೋಟು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ; ಕೋಳಿಯ ಬಲಿ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಮದುವೆಯ ಚಪ್ಪರದಲ್ಲಿ ದೆಯ್ಯೊಗಳ ಮುಂದೆ ಕಳಾಯ(ಕಳ್ಳು)ವನ್ನಿಟ್ಟು ವಧೂವರರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ದೋಷ ಬರಬಾರದೆಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವುದಿದೆ. ಆದಿದ್ರಾವಿಡರ ಆದಿಯ ಕೋಲ `ಗುಳಿಗ' ಕೋಲ. ಕಾಡುಗುಡ್ಡದ ಗುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೋ ಅಗೋಚರಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಹೆದರಿದ ದ್ರಾವಿಡರು ಆ ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಪ್ರೀತಿಗಾಗಿ ಆಚರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಮೊದಲ ಕೋಲವೇ ಗುಳಿಗನ ಕೋಲ. ಗುಳಿಗನನ್ನು ಮಲೆಯಾಳದಲ್ಲಿ `ಕುಳಿಯನ್' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಕುಳಿ ಎಂಬ ಮೂಲ ಪದವು `ಗುಳಿ'ಗೆ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿದೆ.

ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಗುಳಿಗ ಎಂದರೆ ಒಂದು ಕ್ರೂರ ಉಪಗ್ರಹ (ಮಾಂದಿ), ಶನಿಯ ಮಗ, ಅಷ್ಟನಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿದ ಸರ್ಪ ಎಂದೆಲ್ಲ ಅರ್ಥವಿದೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಕೋಲದ ಗುಳಿಗನಿಗೂ ಆ ಪುರಾಣದ ಗುಳಿಗನಿಗೂ ಯಾವ ಸಂಬಂಧವೂ ಇಲ್ಲ. ಭೂತಾರಾಧಕರ ನಂಬಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಗುಳಿಗನೆಂದರೆ ಒಂದು ಸ್ಥಳದೇವತೆ - ರಕ್ಷಣೆಯ ದೇವತೆ. ಆಯಾ ಸ್ಥಳದ ರಕ್ಷಣೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದ ಗುಳಿಗನ ಹೊಣೆ.

ಪೊಟ್ಟ ಗುಳಿಗ, ರಾವು ಗುಳಿಗ, ಮಾರಣ ಗುಳಿಗ, ಭಂಡಾರಿ ಗುಳಿಗ, ಚೌಕಾರು ಗುಳಿಗ, ಸಂಚಾರಿ ಗುಳಿಗ, ಅಗ್ನಿಗುಳಿಗ, ಮಂತ್ರಗುಳಿಗ, ಮಂತ್ರವಾದಿ ಗುಳಿಗ, ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ ಗುಳಿಗ, ಮೂಕಾಂಬಿಗುಳಿಗ, ಉಮ್ಮಟ್ಟಗುಳಿಗ ಮುಂತಾದ 108 ಗುಳಿಗರು ಇದ್ದಾರೆಂದು ಗುಳಿಗಾರಾಧಕರ ನಂಬಿಕೆ. ಗುಳಿಗ ಇತರ ದೆಯ್ಯೊಗಳಿಗೆ ಒಂದು ದೂತನಂತೆ. ಅಂತಹ ಹಿರಿಯ ದೆಯ್ಯೊಗಳ ಕೋಲದೊಂದಿಗೆ ಗುಳಿಗನಿಗೂ ಒಂದು ಕೋಲ ಆಗಲೇಬೇಕು.
ಯಾವುದೇ ಆಡಂಬರ ಘೋಷಗಳಿಲ್ಲದ, ತೆಂಗಿನ ಎಳೆಯ ಗರಿಗಳ ಸರಳ ಉಡುಪಿನ, ಹಾಳೆಯ ಮುಖದ ಗುಳಿಗನ ಶಾಶ್ವತ ಸಂಪತ್ತೆಂದರೆ ಒಂದು ತ್ರಿಶೂಲ ಹಾಗೂ ಗಂಟಾಮಣಿ. ಕುಚ್ಚಲಕ್ಕಿಯ ಅನ್ನ, ಸೌತೆಕಾಯಿ ಮತ್ತು ಹಲಸಿನ ಬೀಜ ಸೇರಿಸಿದ ಮೇಲೋಗರ, ಅರಳು ಸೀಯಾಳಗಳು - ಇವಿಷ್ಟು ಗುಳಿಗನ ಬಾರಣೆಯ ಸಾಧನ. ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ಕೋಳಿಯೂ, ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಳ್ಳೂ. ಈ ಸರಳ ಆರಾಧನೆಯ ವಿಧಾನವೇ ಕೋಲದ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿಕ ರೈತರ, ಹಳ್ಳಿಯ ಬಡವರ ಕುಲದೇವತೆ ಈ ಗುಳಿಗ. ಕಾಸರಗೋಡು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ತುಳುವಿನ ಗುಳಿಗ ಮತ್ತು ಮಲೆಯಾಳದ ಕುಳಿಯ - ಎರಡು ದೆಯ್ಯೊಗಳ ಆರಾಧನೆಯೂ ಜರಗುತ್ತದೆ. ಕುಳಿಯನನ್ನು ಮಲಯರೂ, ಗುಳಿಗನನ್ನು ಕೋಪಳರೂ ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಕೋಪಳರ ಮನೆಮಾತು ತುಳು ವಾದರೂ, ಅವರು ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ ಗುಳಿಗ ಮುಂತಾದ ಗುಳಿಗರನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರೆ ಮಲೆಯಾಳ ದಲ್ಲಿಯೇ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಹೇಳುವುದಿದೆ.

ಮನುಸ್ಮೃತಿಯಲ್ಲಿ `ಕುಲಿಕ' ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಸಮಾಜದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಎಂಬ ಅರ್ಥ ವಿದೆ. ಕೆಲವರು ಗುಳಿಗ ಎಂಬುದು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಘುಟಿಕಾ ಎಂಬುದರ ತದ್ಭವ ಎಂದು ಸಾಧಿಸುವುದೂ ಇದೆ. ತುಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಭೂತಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾರದಷ್ಟು ಆರ್ಯ-ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಪ್ರಭಾವವಿರುವುದೇ ಈ ಗೊಂದಲಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮೊತ್ತಮೊದಲ ಗುಳಿಗನನ್ನು `ಪೊಟ್ಟ ಗುಳಿಗ್ಗೆ' ಎಂದು ತುಳುವರೂ `ಪೊಟ್ಟಕ್ಕುಳಿಯನ್' ಎಂದು ಮಲೆಯಾಳಿಗರೂ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ತುಳುನಾಡಿನ ಗುಳಿಗನೇ ಮಲೆಯಳದಲ್ಲಿ ಕುಳಿಯನಾಗಿ, ಮತ್ತೆ `ಗುಳಿಗ'ನಾದುದಕ್ಕೆ ತುಳುವ ಕೋಪಳರು ಕಟ್ಟುವ ಮಲೆಯಾಳ ಮಾತಾಡುವ ಗುಳಿಗನು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಗುಳಿಗಾರಾಧನೆ ಕಣ್ಣಾನೂರಿನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಕೇರಳದ ಕಾಳನ್ ತುಳ್ಳಲ್ ತುಳುನಾಡಿನ ಎರುಕೋಲಕ್ಕೆ ಸಮಾನವಾದುದು. ಕೋಲಗಳಲ್ಲಿ ತೋತ್ಟಂ ಅಥವಾ ಪಾರ್ತನಗಳ ಗಾಯನ, ನರ್ತನ ಮತ್ತು ಬಲಿಯ ಸಮರ್ಪಣೆ - ಇವಿಷ್ಟು ಪ್ರಧಾನವಾದ ಅಂಶಗಳು. ಮಾರಿರೋಗ, ಕೀಟಬಾಧೆ, ಮರಣಭಯ ಮುಂತಾದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕೋಲಗಳ ಆಚರಣೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ಕೇರಳದ ತೆಯ್ಯಗಳನ್ನು ಎರಡು ವರ್ಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. `ಪೆರುಂಬಡಪ್ಪು ಸ್ವರೂಪಂ' ಮತ್ತು `ಚಿರಯ್ಕಲ್ ಸ್ವರೂಪಂ' ಎಂದು. ಚಿರಯ್ಕಲ್ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಎರಡಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿದೆ. `ನೀಲೇಶ್ವರ ಸ್ವರೂಪಂ' ಮತ್ತು `ಮಾಯಿಪ್ಪಾಡಿ ಸ್ವರೂಪಂ' ಎಂದು. ತೆಯ್ಯಂಗಳು ಕಣ್ಣಾನೂರಿನಿಂದ ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ಕಾಸರಗೋಡಿನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೆ, ದೆಯ್ಯೊಗಳು ತುಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಕಾಸರಗೋಡು ತುಳುನಾಡಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಗಡಿಯಾದುದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಕೇರಳದ ಉತ್ತರ ಗಡಿಯಾದುದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ `ತೆಯ್ಯಂ'ಗಳೂ, `ದೆಯ್ಯೊ'ಗಳೂ ಎರಡೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಇವೆರಡೂ ವಿಭಿನ್ನಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದಿವೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಪರಸ್ಪರ ಪ್ರಭಾವಿತ ವಾಗದೆ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ತಮ್ಮತನವನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದಷ್ಟೂ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವುದು ಆಯಾ ಭೂತಾರಾಧಕರ ಹಾಗೂ ಭೂತಪಾತ್ರಿಗಳ ಶ್ರದ್ಧೆಯ ಸಂಕೇತವೆನ್ನಬಹುದು.

ತೆಯ್ಯಗಳಿಗೂ ದೆಯ್ಯೊಗಳಿಗೂ ಆಯಾ ಸೀಮೆಯ ಅರಸರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವಿತ್ತು. ಚಿರಯ್ಕಲ್ ಮಹಾರಾಜರು `ತೆಯ್ಯಂ' ಉಪಾಸನೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ತ್ವ ಕೊಟ್ಟರು. ಅವರು ಭೂತ ಕಟ್ಟುವ ಪಾತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಬಳೆ, ಬಂಗಾರದ ಬಳೆ ಮತ್ತು ಬಿರುದುಗಳನ್ನಿತ್ತು ಮನ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಚರಿತ್ರೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ.

ಕೋಪಾಳರು ಮಲಬಾರಿನಲ್ಲಿ ಬಹು ಮಂದಿ ಇಲ್ಲ. ಇದ್ದರೂ ಅವರು ಕುಂಬ್ಳೆ ಸೀಮೆಯಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಹೋದವರು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರ ಭೂತ ಕಟ್ಟುವ ಅಧಿಕಾರ ವನ್ನು ಕುಂಬ್ಳೆ ರಾಜರೇ ಮಾನ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೂ ಈ ಇಬ್ಬರು ಅರಸರೂ ತಂತಮ್ಮ ಪರಿಸರದ ಪಾತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಿರುದು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಎರಡು ಅರಸೊತ್ತಿಗೆಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿ ಅವರೊಳಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ವಿತ್ತು. ಕುಂಬಳೆ ಸೀಮೆಯಲ್ಲಿ ಪರವರ ಮತ್ತು ಪಂಬದವರ ಮನೆತನಗಳು ವಿರಳ. ಹಾಗಾಗಿ ಪುತ್ತೂರು ಸೀಮೆಯ ಪಡುಮಲೆಯಿಂದ ಅಥವಾ ಇನ್ನಿತರ ಕಡೆಗಳಿಂದ ಬರುವ ಪರವ ಹಾಗೂ ಪಂಬದರನ್ನೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಅರಸರು ಬಳೆ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸೀಮೆಯ ರಾಜದೈವ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟದ ದೈವಗಳ ನೇಮಗಳನ್ನು ಅವರಿಂದ ಮಾಡಿಸು ತ್ತಿದ್ದರು. ಮಾಯಿಪ್ಪಾಡಿ ಅರಮನೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಪಟ್ಟದ ದೈವದ ಗುಡಿಯಿರುವುದನ್ನು ಈಗಲೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಸೀಮೆಯ ಯಾವುದೇ ಭೂತಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹೊಸಬನೊಬ್ಬ ಪಾತ್ರಿಯಾಗಬೇಕಾದರೆ, ಆತ ಮೊದಲು ಸೀಮೆಯ ತಂತ್ರಿಗಳಿಂದ ಶುದ್ಧಿಕಲಶ ಮಾಡಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅನಂತರ ಅರಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ `ನೈಯಾಮೃತ'(108 ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ತುಂಬಿಸಿದ ಗಿಂಡಿ)ವನ್ನು ಅರಸರಿಗೆ ಕಾಣಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಬೇಕು. (ಈ ಹಣವನ್ನು ಆಯಾ ಭೂತಸ್ಥಾನದ ಹತ್ತು ಸಮಸ್ತರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಪಾತ್ರಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ). ಅರಸರು ನೈಯಾ ಮೃತವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ಆಯಾ ಪಾತ್ರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬಿರುದನ್ನು ಮೂರು ಬಾರಿ ಕರೆದು ಆತನಿಗೆ ನಾಮಕರಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೂ ಬಿರುದಿನ ಬಳೆಗಳನ್ನು ಕೊಡು ತ್ತಾರೆ. ಅಂದಿನಿಂದ ಆತ ಸೀಮೆಯಲ್ಲಿ ಭೂತಕಟ್ಟುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಕೇರಳದ ಮಲಬಾರಿನಲ್ಲಿ ಮಲಯರು, ವಣ್ಣಾನರು (ನೆಕ್ಕಾರರು), ಪಾಣನ್ ಮುನ್ನೂಟ್ಟನ್, ಅಂಞೂಟ್ಟನ್ ಎಂಬೀ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಗದವರು ಭೂತ ಕಟ್ಟುವವರು ಎಂದು ಇದ್ದರೂ, ಈಗ ಮಲಯರು ಮತ್ತು ವಣ್ಣಾನರು ಮಾತ್ರ ಈ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. `ದೆಯ್ಯೊ'ಗಳ ಆರಾಧನೆಯಷ್ಟೇ `ತೆಯ್ಯ'ಗಳ ಆರಾಧನೆಯೂ ವೈವಿಧ್ಯ ಮಯವಾಗಿದೆ. ಗತಿಸಿಹೋದ ವೀರಪುರುಷರೂ ಸ್ತ್ರೀಯರೂ ಇಲ್ಲಿ ತೆಯ್ಯಗಳಾಗುತ್ತಾರೆ. ಪುರಾಣದ ದೇವತೆಗಳೂ `ತೆಯ್ಯ'ಗಳಾಗುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತೆಯ್ಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಯಲ್ಲಿಯೂ ಅದ್ಭುತರಮ್ಯವಾದ ಕತೆಗಳ ಸರಮಾಲೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತುಳು ಮತ್ತು ಮಲಯಾಳ ಎರಡೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಬೆನ್ನುಹುರಿ ಒಂದೇ ಆಗಿದೆ. ತೆಯ್ಯವಾಗಲಿ ಭೂತವಾಗಲಿ ಅತಿಮಾನವತೆಯ ಸಂಕೇತ.

ಕಾಸರಗೋಡು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಉಳ್ಳಾಕುಳು (ಪೂಮಾಣಿ, ಕಿನ್ನಿಮಾಣಿ), ಕೋಟಿ ಚೆನ್ನಯ, ಪೆಲಡ್ಕತ್ತಾಯ, ಬೀರಣ್ಣಾಳ್ವ, ಐವೆರ್ ದೆಯ್ಯೊಂಕುಳು (ದುರ್ಗಲಾಯೆ, ಮುಂಡ ಲ್ತಾಯೆ, ಬಂಟ (ಪೊಟ್ಟ) ಬೂತೊ, ಪಿಲಿಚ್ಚಾಮುಂಡಿ, ಧೂಮಾವತಿ), ಕೋಟೆತಬಬ್ಬು, ಕೋಮಾರ್ಡಿ (ನೇಲ್ಯಭೂತೊ), ಬಬ್ಬರಿಯ, ಜಟಾಧಾರಿ, ಕೊರಗಚನಿಯೆ, ಅಂಗಣತ್ತಾಯೆ, ಪಂಜುರ್ಳಿ, ಬರ್ನರೆ ಪಂಜುರ್ಳಿ, ಕಾಜು, ಕಲ್ಲುರ್ಟಿ, ಕಲ್ಕುಡೆ, ಕೊರವೆ, ಕೊರತ್ತಿ, ಕೋಲ್ ಭಂಡಾರಿ, ಸೂಟೆ ಮಾಂಕಾಳಿ, ದೆಯ್ಯಾರ್ ಮೂಕಾಂಬಿ, ಗುಳಿಗೆ, ಮಲೆ ಚ್ಚಾಮುಂಡಿ, ಮಲರಾಯ, ಅರಸು ಮಂಜಿಷ್ಣಾರ್, ಉಳ್ಳಾಳ್ತಿ, ನಂದಿಗೋಣೆ ಮುಂತಾದ ತುಳುವ ಭೂತಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಬೀರಳ್ಣಾಳ್ವ - ಮಲೆರಾಯ - ಪಂಜುರ್ಳಿ ಭೂತಗಳ ಹೆಸರು ಪುರುಷಭೂತಗಳಂತೆ ಇದ್ದರೂ, ಪೌರಾಣಿಕವಾದ ವಾರಾಹೀಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಈ ಭೂತಗಳ ವೇಷವಿಧಾನಗಳು ಸ್ತ್ರೀರೂಪವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಧೂಮಾವತಿಯಂತೂ ನಾನಾ ರೂಪಧಾರಿಣಿ. ಪುತ್ಯೆ ಧೂಮಾವತಿ, ಪಡ್ಡೈ ಧೂಮಾವತಿ, ಪಳ್ಳ ಧೂಮಾವತಿ, ಚುಳ್ಳಿ ಧೂಮಾವತಿ, ಬಂಟ ಧೂಮಾವತಿ, ಪಂಜಕಳ ಜುಮಾದಿ, ಜೆಡೆಕಲ್ಲ ಧೂಮಾವತಿ, ಅಮ್ಮಂಗಲ್ಲು ಧೂಮಾವತಿ - ಹೀಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರಿನ ಕೋಲಗಳ ಮೂಲಕ ಆಕೆ ಆರಾಧಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ತುಳು ದೆಯ್ಯೊಗಳ ಪಾತ್ರಿಗಳು ಕೋಪಾಳರು, ನಲ್ಕೆದಾಯ ಅಥವಾ ಅಜಲಾಯರು, ಪಂಬದರು ಮತ್ತು ಪರವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಲಯರು ಮತ್ತು ವಣ್ಣಾನರು (ನೆಕ್ಕಾರರು) ಕಟ್ಟುವ ತೆಯ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುಮೂರ್ತಿ, ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ, ರಕ್ತಚಾಮುಂಡಿ, ಗುಳಿಗ, ಕಾನಾದಿಗ ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ, ವೆಳ್ಳಾಟ್ಟಂ, ಪೈಂಗುಟ್ಟಿ, ಆಲಿಚ್ಚಾಮುಂಡಿ, ತಂಬ್ರಾಟಿ ಭಗವತಿ, ಪುಳ್ಳಿಕರಿಂಗಾಳಿ, ಪುಳ್ಳೂರಾಳಿ, ಕಾಳ ಪ್ಪುಲಿಯನ್, ಪುಲಿಕ್ಕಂಡನ್, ತೊಂಡಚ್ಚನ್ (ವಯನಾಡ್ ಕುಲವನ್), ಕರಿಂದಿರಿ ನಾಯರ್ ಮುಂತಾದುವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ.
ಸೀಮೆಯ ಪುರಾತನ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಭೂತಗುಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ `ಒಂದು ಕುಂದು ನಲ್ವತ್ತು' (ಮೂವತ್ತೊಂಬತ್ತು) ಭೂತಗಳ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಕೋಪಾಳರು, ಪರವರು, ಪಂಬದರು, ಮಲಯರು, ನೆಕ್ಕಾರರು - ಎಂಬೀ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಪಾತ್ರಿಗಳೂ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಭೂತಗಳ ಸಮ್ಮೇಳನವೆಂದರೂ ತಪ್ಪಲ್ಲ. ನಾಲ್ಕೈದು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಎಡೆಬಿಡದೆ ಹಗಲು ರಾತ್ರಿಯೆನ್ನದೆ ಬಿಲ್ಲಾರೆ, ಬಿಲ್ಲಾರ್ತಿ, ತೋಮರ ಚಾಮುಂಡಿ, ಬಂಟಬೂತೊ, ಕೊರತ್ತಿ, ಗುಳಿಗೆ, ಪಡುಧೂಮಾವತಿ, ಪಳ್ಳಧೂಮಾವತಿ, ನಾರಾಯಣ ಮಾಣಿಲು, ಬೊಬ್ಬರಿಯೆ, ದೈಯ್ಯಾರು, ಮಾಣಿಚ್ಚಿ, ಜೆಡೆಕಲ್ಲ ಧೂಮಾವತಿ, ಅಮ್ಮಂಗಲ್ಲ ಧೂಮಾವತಿ, ಕುಂಡಂಕೋರೆ, ಯೆರುಕನಡೆ, ಕೊರವೆ, ಪೊಟ್ಟೆ, ಪೊಲಮರದೆ, ಪೊಲ ಚಾಮುಂಡಿ, ಉಮ್ಮಟ್ಟ ಗುಳಿಗೆ, ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ, ವಿಷ್ಣುಮೂರ್ತಿ, ಚಾಮುಂಡಿ ಗುಳಿಗೆ, ಪಿಲಡ್ಕತ್ತಾಯೆ, ಭಂಡಾರಿ, ಕರ್ನಾಲೆ, ಪಂಜಿಮಾರಿ ಬೂತೊ ಮುಂತಾದ ಭೂತಗಳ ಆರಾಧನೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮರೆಯಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ.

ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಆದಿನಿವಾಸಿಗಳ `ದೆಯ್ಯೊ'ಗಳ ಹೆಸರು ಹೀಗಿದೆ :
ಮೈಸೂರ್ತಾಯೆ, ಚೇರಿತ್ತಾಯೆ, ಪೊಟ್ಟೆ, ಯೆರುಕೋಪಾಳೆ, ನಾರಂಪಾಡಿ ಪೊಸ ಕಲ್ಲಾಳೆ, ಮಾಯಿಲು, ಕೊಂಡಕಾರೆ ಗುಳಿಗೆ, ಕಾಜರು, ಮದಿಮಾಳು, ಕುಲೆ, ಕೊರಗೆ ಕೊರಪ್ಪಳು, ಕೋಟೆತ್ತ ಕಲ್ಲಾಳೆ, ಬಂಗಾಡಿ ಮಾಣಿಕೆ, ಚೈಂಬೆರೆ, ಚೌಕಾರ ಗುಳಿಗೆ ಇತ್ಯಾದಿ. ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ದೆಯ್ಯೊಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲನಿವಾಸಿ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ವಿವರಗಳು ತಿಳಿದುಬರಬಹುದು.

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭೂತಾರಾಧನೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸುತ್ತಾರೆ.

1. ನೇಮ (ಉಳ್ಳಾಕುಳು, ಬೀರಣ್ಣಾಳ್ವ, ಮಲರಾಯ ಇತ್ಯಾದಿ).
2. ಕೋಲ (ವಿಷ್ಣುಮೂರ್ತಿ, ಗುಳಿಗ, ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ ಇತ್ಯಾದಿ)
3. ಮೈಮೆ (ಜಟಾಧಾರಿ)
4. ಮೆಚ್ಚಿ (ಉಳ್ಳಾಳ್ತಿ)

ಕಾಸರಗೋಡು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಸೀಮೆಯ ನಾಲ್ಕು ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಜರಗುವ ಉಳ್ಳಾಕುಳು ನೇಮ, ಪಾರೆಸ್ಥಾನದ ಆಲಿಚಾಮುಂಡಿಯ ಉತ್ಸವ, ಜಟಾದಾರಿಯ ಮೈಮೆ, ಕೋಟಿ-ಚೆನ್ನಯ ಬೈದ್ಯರ ನೇಮ, ಕಳಿಯಾಟ, ಒತ್ತೆಕೋಲ, ಮಲರಾಯ ನೇಮ, ಬಯನಾಡು ಭೂತ ಮುಂತಾದವು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿರುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಚರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಅರಸು ದೈವ, ಧೂಮಾವತಿ ಮುಂತಾದ ಕೋಲ-ನೇಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಟ, ಕರ್ಹಾಡ, ಹವ್ಯಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಹಾಗೂ ಶಿವಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಭೂತದ ಮಣಿಯಂತಾ ಯರು (ಪಾತ್ರಿಗಳು) ಆಗಿ ಆವೇಶಗೊಂಡು ಜನರನ್ನು ಹರಸುತ್ತಿರುವ ವಿಧಾನವು ಈ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪರಮೋನ್ನತಿಕೆಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ.

ಜಾತೀಯ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಬದಿಗಿರಿಸಿ, ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದಾಗಿ ಆರಾಧಿಸುವ ಏಕೈಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೆಂದರೆ ತುಳುನಾಡಿನ ಹಾಗೂ ಕೇರಳದ ಭೂತಾರಾಧನೆ, ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಇಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಅಧಿಕಾರವಿದೆ, ಸೇವಾಸೌಲಭ್ಯಗಳಿವೆ. ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನ ಜನಪದರ ಭಾವೈಕ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಇವು ಜೀವಂತಸಾಕ್ಷಿಗಳು.

[ಪೂರ್ವಪ್ರಕಟಿತ; `ಗಡಿನಾಡಿನ ಕಿಡಿ' ಲಲಿತಕಲಾಸದನ, ಕಾಸರಗೋಡು, 1990 ಮತ್ತು `ತುಳು ನಡೆನುಡಿ', ಪುಣಿಂಚತ್ತಾಯ ಲೇಖನ ಸಂಕಲನ, 1998 -ಇವುಗ]

ಕಲಾರಾಧನೆಗೆ ದೇವತಾರಾಧನೆಯ ಕಳೆ

ಒಂದು ಪವಿತ್ರವಾದ ಪರಿಸರ. ಹರಿಹರರ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯ ತುಂಬಿದ ಪುಣ್ಯಪೀಠ. ದೀಪಗಳು ಬೆಳಗುತ್ತವೆ; ಮಂಗಳಾರತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. 'ಹರೇ ರಾಮ ಹರೇ ಕೃಷ್ಣ' ಭಜನೆಯ ಘೋಷ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಪುಲಕಿತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ನೆರೆದ ಭಕ್ತವೃಂದ ಆ ಗಾಯನಕ್ಕೆ ಸುಶ್ರಾವ್ಯವಾಗಿ ದನಿಗೂಡಿಸುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ ಕಲಾಮಂಟಪಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರೆ. ಶಂಖ ಜಾಗಟೆ ನಾಗಸ್ವರಗಳ ಸುಮಧುರಧ್ವನಿ. ಯಾವುದೋ ಹೊಸ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ನಾವು ಹೊಂದಿ ಕೊಳ್ಳಲು ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಅನುಭವ. ಕಲಾಮಂಟಪದ ಎದುರು ಜನಸ್ತೋಮ ಕೈ ಮುಗಿದು ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೆ ಮಂಗಳಾರತಿಯ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಹೊಳೆ ಹೊಳೆವ ನವನೀತ ಕೃಷ್ಣನ ದಿವ್ಯಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಮರುಕ್ಷಣ ಎಲ್ಲವೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದ... ಎತ್ತಲೂ ಮೌನ....ಮಂಟಪದ ಎದುರು ಸಂಗೀತದ ಉಪಕರಣಗಳು. ತಂಬೂರ, ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ, ಮೃದಂಗ, ಚೆಂಡೆ, ಜಾಗಟೆ, ಪಿಟೀಲು, ಕೈತಾಳ... ಇತ್ಯಾದಿ. ಅವು ಕೇವಲ ಬಾರಿಸುವ - ಹೊಡೆಯುವ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲ. ಗಂಧಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಆ ವಾದ್ಯಗಳು ಬರಿಯ ಮನೋರಂಜನೆಯ ಎಲ್ಲೆಯನ್ನು ದಾಟಿ ಇನ್ನೂ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ನಮಗೆ ಭಾಸವಾಗು ತ್ತವೆ. ತಂಬೂರದ ನಾದತರಂಗ ಕೇಳತೊಡಗಿದೊಡನೆ ಜನರೆಲ್ಲ ಆಸೀನರಾಗುತ್ತಾರೆ.

ಯಕ್ಷಗಾನ ಗಂಧರ್ವಗಾನ-ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಸುಮಧುರಾಲಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಜನಸ್ತೋಮ ಮೆಯ್ಮರೆಯುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ ಕಳೆದ ಹೊತ್ತು ಎಷ್ಟೋ...? ಗಡಿಯಾರವೂ ಅದನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮತ್ತೆ ತೀರ್ಥಪ್ರಸಾದ ವಿತರಣೆ. ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಾಂದಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ. ಅನಂತರ ಒಂದಷ್ಟು ಬಿಡುವು ದೊರಕುತ್ತದೆ ಭೋಜನ-ಉಪಾಹಾರ-ಪಾನೀಯಗಳಿಗಾಗಿ!

ರಾತ್ರಿ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಗಂಟೆಗೆ ಮತ್ತೆ ಕಲಾಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಜನಸ್ತೋಮ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಗೌಜಿ-ಗದ್ದಲ-ಆಡಂಬರವಿಲ್ಲದ ಗಂಭೀರಸಭೆ. ಕಲಾವಿದರು, ವಿದ್ವಾಂಸರು, ವಿಮರ್ಶಕರು, ಸಹೃದಯರು ತುಂಬಿದ ಆಪ್ತಸಭೆ. ಆಮಂತ್ರಿತ ಕಲಾವಿದರು -ಆಮಂತ್ರಿತ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು- ತುಂಬಿದ, ಪೂರ್ವನಿಯೋಜಿತವಾದ ಹಾಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಆತ್ಮೀಯವಾದ ಒಂದು ವಿದ್ವತ್ಸಭೆ. ಅದೊಂದು ವಿಚಾರವಂತರ ಗೋಷ್ಠಿ -ಜಿಜ್ಞಾಸುಗಳ ಪರಿಷತ್ತು- ಎಂದರೂ ಅತಿಶಯವಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ತಾಂಬೂಲ ಚರ್ವಣ ಧೂಮಪಾನಗಳು ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲೆಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಜರಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಈ ವಾತಾವರಣವೇ ಹೊಸತು. ಇಲ್ಲಿ ಅಗರುಧೂಪದ ಸುಗಂಧದ ಹೊಗೆಯಲ್ಲದೆ ಬೇರೆ ಹೊಗೆ ಕಾಣಿಸದು. ಅದರ ಅಭ್ಯಾಸವಿರುವವರೂ ಸಹ ಬಹುಶಃ ಈ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಷ್ಟು ಕಾಲ ಅವನ್ನೆಲ್ಲ ಮರೆಯುತ್ತಾರಂತೆ. ಸಭೆ ಆರಂಭವಾದರೆ ಎದ್ದು ಹೋಗುವವರೇ ವಿರಳ. ಇಲ್ಲಿ ಜರಗುವ ಕಲಾರಾಧನೆಗೆ ಒಂದು ದೇವತಾರಾಧನೆಯ ಕಳೆಯಿರುತ್ತದೆಂದು ಅನೇಕರ ಅನುಭವ.
ಇಂತಹ ಒಂದು ದಿವ್ಯಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಪುರಾಣದ ಕಥೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ - ಅವತಾರತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ಒಂದು ಪುಣ್ಯಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಜರಗುತ್ತದೆ. ಜನರು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಟ್ಟು ಏಳು ದಿನ ಇದು ಜರಗುತ್ತದೆ. ಈ `ಪುರಾಣಕಥಾಸಪ್ತಾಹ' ಯಕ್ಷಗಾನ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಜರಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧವಾದ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ಉದ್ಬೋಧಕವಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಎಲ್ಲಿ ಜರಗಿತೆಂದು ಅಚ್ಚರಿಪಡಬೇಡಿ. ಯಾವ ನಗರದಲ್ಲೂ ಅಲ್ಲ; ಯಾವ ಥಿಯೇಟರಿನಲ್ಲೂ ಅಲ್ಲ. ಕಾಸರಗೋಡು ತಾಲೂಕಿನ ಎಡನೀರು ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಠವಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಜರಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವತಃ ಶ್ರೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರೇ ಇದರ ನೇತೃತ್ವವಹಿಸಿ ಜರಗಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಯಕ್ಷಗಾನವೆಂಬ ಒಂದು ಸುಶಕ್ತ ಕಲಾಮಾಧ್ಯಮವು ಯಾವ ಸದುದ್ದೇಶದಿಂದ ಹಿಂದೆ ದೇಗುಲದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತೋ, ಅದೇ ಪುಣ್ಯೋದ್ದೇಶದಿಂದ ಇಂದಿಗೂ ಅದು ಇಲ್ಲಿ ಜರಗುತ್ತದೆಂಬುದು ಆಸ್ತಿಕಜನತೆಗೊಂದು ಅಭಿಮಾನದ ವಿಷಯ.
ಭಾಗವತ ಎಂದರೆ `ಭಗವಂತನ ಭಕ್ತ' ಎಂಬ ಅರ್ಥವು ಪುರಾಣಯುಗದಿಂದಲೇ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆಯಷ್ಟೆ. ಶ್ರೀ ಎಡನೀರು ಮಠವು ಸ್ಮಾರ್ತ ಭಾಗವತ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಒಂದು ಮಠ. ಇಲ್ಲಿನ ಪೀಠಾಧಿಪತಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರು ಗಮಕ ಸಂಗೀತ-ಯಕ್ಷಗಾನಾದಿ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತನಿಷ್ಣಾತರು. ಈ ಕಲಾಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಯಾವುದೇ ಸದ್ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ನಾವು ಜನತೆಯ ಹೃದಯಗಳಿಗೆ ಪರಿಣಾಮ ಕಾರಿಯಾಗಿ ತಲುಪಿಸಬಹುದು - ಎಂಬುದು ಅವರ ಅಭಿಮತ.

ಕಲೆ ಕೇವಲ ಮನೋರಂಜನೆಗಾಗಿ ಇರುವ ವಸ್ತುವಲ್ಲ. ಅದು ದೇವತಾರಾಧನೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನವೆಂದು ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನಾಚಾರ್ಯರೆಲ್ಲ ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಶ್ರುತಿಬದ್ಧವಾದ ಋಗ್ವೇದ-ಯಜುರ್ವೇದಗಳು ಸಂಗೀತದ ಮೂಲರೂಪಗಳು. ಸಾಮವೇದವು ಅದರ ವಿಕಸಿತರೂಪ. ಗಾಯಂತಂ ತ್ರಾಯತೇ... ಎನ್ನುವಾಗ ಸಹ ಗಾಯತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಯನದ ಮಹಿಮೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ತುಂಬುರು-ನಾರದರು ಪೌರಾಣಿಕಯುಗದ ಗಾಯಕರು. ಕುಶೀಲವರಾದ ಕುಶಲವರ ಮೂಲಕ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹಾಡಿಸಿದ ನಂತೆ. ಗೇಯಂ ಗೀತಾ ನಾಮಸಹಸ್ರಂ.... ಎಂಬ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಗಾಯನದ ಮಹತ್ತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಕ್ರಿ. ಶ. ಎಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿದ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಬರೆದ ಭಜಗೋವಿಂದಸ್ತೋತ್ರವು ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಭಾವಗೀತವೂ ಹೌದು. ರಾಗಬದ್ಧವಾಗಿ ಹಾಡಬಹುದಾದ ಮಾತ್ರಾಗಣದ ಧಾಟಿಯಲ್ಲೇ ಅದು ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆಯೆಂದೂ ಹೇಳ ಬಹುದು. ಪ್ರಾಚೀನರಾದ ಅನೇಕ ಯತಿವರೇಣ್ಯರು ಸಂಗೀತವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲ್ಲವ ರಾಗಿದ್ದರೆಂದು ಚರಿತ್ರೆಗಳಿಂದ ನಮಗೆ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ.

ಶ್ರೀಮದಾನಂದತೀರ್ಥ ಭಗವತ್ಪಾದಾಚಾರ್ಯ ಶುಭಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರವರ್ತಕ ರಾದ ಮಂತ್ರಾಲಯದ ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರತೀರ್ಥ ಗುರುಸಾರ್ವಭೌಮರು ಶ್ರೇಷ್ಠವೈಣಿಕ ರೆಂದು ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದರೆ, ಉಡುಪಿಯ ಸೋದೆ ಮಠದ ಶ್ರೀ ವಾದಿರಾಜ ಗುರುಸಾರ್ವ ಭೌಮರು ಕನ್ನಡ-ತುಳುಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕೀರ್ತನೆ-ಪಾಡ್ದನಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.
ಕ್ರಿ. ಶ. ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ತಿರುವಾಯೂರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಕಲಾತಪಸ್ವಿ ತ್ಯಾಗರಾಜರಂತೂ, ದಕ್ಷಿಣಾದಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ ಯೋಗಿಪುಂಗವರಾಗಿರುವರು. ಸಂಗೀತದಿಂದಲೇ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನೆ ಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ನಿಲುವನ್ನು ತಾಳಿದ ಅವರು ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕುಸಾವಿರ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವ ರೆಂದು ಪ್ರತೀತಿಯಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಎಂಟು ನೂರು ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿವೆಯೆಂಬುದು ನಮ್ಮ ದುರ್ಭಾಗ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ `ಭಕ್ತವಿಜಯ' ಮತ್ತು `ನೌಕಾಚರಿತ್ರಂ' ಎಂಬೆರೆಡು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಅವರು ರಚಿಸಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ.

ಗುರ್ವನುಗ್ರಹದಿಂದ ತೋಟಕವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿಯೂ ಜ್ಞಾನಿಯೂ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯಶಿಷ್ಯರಾದ ಶ್ರೀ ಆನಂದಗಿರಿ ಯವರು ಅದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ತೋಟಕಾಚಾರ್ಯರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಪಡೆದರೆಂದು ಶಂಕರ ವಿಜಯ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಬಂದ ಶ್ರೀ ಎಡನೀರು ಮಠದ ಶ್ರೀ ಕೇಶವಾನಂದ ಭಾರತೀ ಶ್ರೀಪಾದಂಗಳವರೂ ಸಹ ನಾಟಕ, ಸಂಗೀತ, ಭಜನೆ, ಯಕ್ಷಗಾನ, ಹರಿಕಥೆ -ಎಂಬೀ ಐದು ಕಲಾಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಶ್ರೀ ವಿಷ್ಣುತೀರ್ಥರ ಸಂಸ್ಥಾನವೆನಿಸಿದ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಮಠದ ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಭೂಷಣ ತೀರ್ಥಪಾದಂಗಳವರೂ ಸಂಗೀತ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ನೈಪುಣ್ಯವುಳ್ಳವರಾಗಿರುವರು. ಈ ಉಭಯಮಠಗಳ ಶ್ರೀಪಾದರಲ್ಲೂ ಇರುವ ಕಲಾಪ್ರತಿಭೆ ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾದುದು; ದೈವಿಕ ವಾದುದು. ಧರ್ಮ-ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ, ಸಮಾಜದ ಸಮುನ್ನತಿಗಾಗಿ ಇರುವ ಮಠಗಳು ಕಲಾಮಾಧ್ಯಮದಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ ಎಂಬು ದನ್ನು ಇವರುಗಳು ಈಗಲೂ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಎಡನೀರು ಮಠದ ಶ್ರೀಪಾದರು ಶಾಸ್ತ್ರಪರಿಣತರಂತೆಯೆ ಸ್ವಯಂ ದೇವರ ನಾಮಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ, ಕೃತಿ ರಚಿಸುವ ಪ್ರೌಢಿಮೆಯನ್ನೂ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಕಲೆಗಳು ಇಂದು ಯಾವ ಯಾವುದೋ ಧ್ಯೇಯಗಳ ಕಡೆಗೆ ಪಥ ಸಂಚಲನ ನಡೆಸುತ್ತಿವೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮೂಲೋದ್ದೇಶವೇ ವಿಕೃತಗೊಳ್ಳವುದೂ ಇದೆ. ಯಕ್ಷಗಾನದಂತಹ ಸುಶಕ್ತ ಕಲಾಮಾಧ್ಯಮವೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸಾಗಲೂ ಬಹುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅದು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿರಲಿ; ಜಾನಪದವಾಗಿರಲಿ - ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರು ಹಂಬಲಿಸಿದ ಸನಾತನ ಉದ್ದೇಶಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಅವನ್ನು ಒಳಪಡಿಸು ತ್ತಿರುವ ನಮ್ಮ ಪೀಠಾಧಿಪತಿಗಳ ಈ ಸತ್ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಶ್ಲಾಘನೀಯವೇ ಸರಿ. ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ಇವು ಸತ್ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ.

[ಉದಯವಾಣಿ, 2-11-1980 -ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ]